Zaman serileri kavramı; bir bilgi kaynağı olmakla birlikte, aynı zamanda bir yöntem olarak da karşımıza çıkmaktadır.
Zaman serileri, bir değişkenin farklı zamanlarda gözlenen değerler grubunu ifade etmektedir. Her değeri belirli bir zaman farkı ile arka arkaya gelen nümerik verilerden oluşmaktadır. Bu veriler; hisse senedi fiyatları gibi günlük, merkez bankasının yayınladığı para arzı gibi haftalık, işsizlik oranı gibi veya tüketici fiyat indeksleri gibi aylık GSMH gibi üç aylık, devlet bütçeleri gibi yıllık dönemlerle düzenli olarak toplanabilmektedir. Bazı veriler, hem üç aylık hem de yıllık olabilmektedir( GSYİH ve Tüketici Harcamaları gibi). Bu şekilde toplanan veriler, kantitatif ( nicel) ya da kalitatif( nitel) verilerdir. Nicel verilere örnek olarak fiyatlar, gelir ve para arzı verilmektedir. Nitel veriler ise ekonometride gölge değişken (dummy veriable) olarak isimlendirilmektedir. Bunlar; erkek-kadın, çalışan-çalışmayan, evli-evli değil vb olarak gösterlmektedir.
Zaman serileri, zamanın ve ona bağlı olarak değişen çeşitli sosyo-ekonomik olayların etkisi altında kaldıklarından dört faktörden etkilenmektedirler. Bunlar;
- Trend
- Mevsimlik Dalgalanmalar
- Konjonktürel Dalgalanmalar
- Düzensiz Hareketler
Trend: Zaman serisinin uzun dönem içindeki eğilimlerini göstermektedir.
Mevsimlik Dalgalanmalar: Ele alınan iktisadi değişkene ait aylık ve üç aylık verilerde kendini göstermekte ve mevsimlerin etkisi altında kalan serilerden ortaya çıkmaktadır.
Konjonktürel Dalgalanmalar: Bir trend doğrusu veya eğrisinin etrafındaki uzun dönemli dalgalanmalardır( örneğin; bir ekonomide belli bir süre iktisadi gelişme görüldükten sonra gelişmenin maksimum noktasında bir kriz patlak verdiğinde ekonomide bir düşüş başlamaktadır. Düşüşü izleyen aşamada bir süre hareketsizlik gözlenmektedir. Daha sonra yeniden bir kımıldama ve canlanma başlamaktadır. Bu aşamalar tekrarlanıp devam etmektedir).
Düzensiz Hareketler: Rassal sebeplerle veya geçici olarak ortaya çıkarlar. Bunların ne zaman, nasıl bir şiddet derecesiyle ortaya çıkacakları önceden tahmin edilemez.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder