Türkiye’yi Etkileyen Olumsuz Dünya Olayları (1929- 2003)

1929-1933: Büyük Dünya Depresyonu sürecinde çöken tarım ürünleri fiyatları ve şiddetle aleyhe dönen dış ticaret hadleri, daralan ihracat pazarları ve dış kredi olanakları

1954: Kore Savaşı’nın bitmesiyle dünyada düşmeye geçen hammadde ve tarım ürünü fiyatları, aleyhe dönen dış ticaret hadlerinin 1958 krizini izleyen yıllarda kötüleşerek sürmesi

1958: ABD’nin durgunluğa girmesi, Avrupa Ekonomik Topluluğu paralarının konvertibiliteye geçmesi ve Roma Anlaşması’nın yürürlüğe girmesinin yarattığı ticaret saptırıcı etki

1968: Bretton Woods sisteminin ABD dolarının altın değerinin, 1 ons altın eşit 35 dolarda kalamayacağının anlaşılmasını izleyerek, dolar aleyhine spekülasyonun giderek şiddetlenmesi

1971: Bretton Woods sisteminin çökmesi, ABD dolarının altın pariteden ayrılıp devalüe olması, kağıt para sistemine ve dalgalı kurlara geçiş, dünyada hammadde üzerinde hızlı bir spekülasyon ve fiyat artışlarının başlaması

1974: 1. petrol krizinin patlamasıyla dış ticaret hadlerinin şiddetle aleyhe dönmesi, Alman Mark’ı ve İsveç Frankı’nın dolara karşı hızla değer  kazanması; petrol ihracatçısı ülkelerde yayılan durgunluk ve artan enflasyon, düşen faizlerle petrol-dolar politikasının uluslar arası finans pazarında devreye sokulması, fonların Gelişmekte Olan Ülkelere (GOÜ)denetimsiz pazarlanması

1978: “Petrol- dolarları dolaşıma dönüştürülme” politikasının yarattığı aşırı kısa vadeli borçlanmanın, Türkiye ile birlikte bir dizi GOÜ ( Arjantin, Zaire, Peru gibi) birlikte krize götürmesi uluslar arası bankaların GOÜ’ ye kredileri kısarken, faizleri yükseltmeleri

1979-80: İkinci petrol krizinin patlaması, İran-Irak Savaşı’nın başlaması üzerine petrol fiyatlarının tekrar reel sıçramaya geçmesi; ABD’de para arzı kısılmasının dünya reel faiz hadlerini katlayarak artırması, tarım fiyatlarının tekrar çöküşe geçmesi

1982: Büyük borçlu Latin Amerika ülkelerin borç ödeyemez duruma düşmesiyle dünya da “ büyük borç 

1987: Kasım ayında New York borsasının çökmesi, izleyen yaygın banka iflaslarıyla ABD ekonomisinin (1987- 91) durgunluğa girmesi, doların güçlü para karşısında (Mark, Yen gibi) değer kaybı

1990: Tokyo Borsasının çökmesi, Japonya’da finansal kırılganlığın ortaya çıkması ve uzun sürekli durgunluk/deflasyon sürecinin başlaması

1990-91: Irak’a ambargo ve izleyen Körfez Savaşı, bölgeden turist ve sermaye kaçışı, petrol fiyatı ve bölgede kredi faizlerinde fırlama

1992 ve 1993 ( Yaz Ayları): Avrupa paraları aleyhine spekülasyon sonucu Türkiye’ye rakip ülkeler paralarının devalüasyonu; ABD’ye sermaye kaçışı Avrupa Birliği’nde yavaş büyüme, doların değerlenmeye başlaması

1994: Meksika’nın krize girmesi, Brezilya ve Arjantin’in onu izlemesi, bunların paralarının ve Çin parası Yuan’ın devalüasyonu, bu ülkeler ile GOÜ pazarlarından sermaye kaçışı, dünya GSYİH’da mutlak bir düşüş, 7 yıl süren GATT-Uruguay turu görüşmelerinin tamamlanması

1997-1999: Uzakdoğu ve Güney Doğu Asya ülkelerinde yüksek oranlı devalüasyonlar ve krizler; bu ülkeler ve GOÜ den sermaye kaçışı; krizlerin başta bölgeye büyük yatırımcı Joponya, dünyayı tehdit eder duruma varması, petrol fiyatlarının çökmesi ülke paralarında büyük çaplı devalüasyonlar ile dünya pazarının daralması, Latin Amerika’da krizin yayılması

1998: Asya krizinin Rusya’ya intikali, Rusya’nın moratoryum ilanı ve Rublenin devalüasyonu; Rusya pazarının daralması, bölgede sermaye kaçışı ve kredi faizlerinin artışı

2000: Dünya petrol fiyatlarının hızla artması; ABD’de Nasdaq’da hisse fiyatlarında çöküşün başlaması; ABD’de durgunluk işaretleri ve sermaye kaçışı

2001: Arjantin krizi ve Latin Amerika’ya yayılması; ABD’de 11 Eylül terörüyle birlikte “teröre karşı önleyici savaş” eğilimlerinin ortaya çıkışı ve Nasdaq’daki çöküşün diğer hisselere yansıması; ABD’de büyük oylu şirketlerin iflası ve büyük çapta yolsuzlukların patlak vermesi; sermaye kaçışını izleyerek ABD’de durgunluğun yayılması, doların AB-12’nin ortak parası olan EURO karşısında değer kaybının başlaması

2002: ABD’nin İngiltere ile birlikte Afganistan’ı bombalaması ve işgal etmesi, işgalin bölgedeki petrol yollarının kapsaması; savaşın ABD’ye boyun eğmeyi reddeden Irak ve İran’ı da kapsama olasılığının artması; Nasdaq başta, ABD’de New York borsasında çöküş, şirket yolsuzluklarının sürmesi; EURO karşısında ABD dolarının değer yitirmesinin giren sermayenin ABD’yi terk etmesiyle sürmesi, Arjantin’deki çöküşü başta Uruguay ve diğer bölge ülkelerinin izlemesi, siyasal karışıklıkların Latin Amerika’ da artışı; ABD’nin Irak Savaşı için Türkiye’yi kullanma girişimleri

2003: ABD’nin İngiltere ile birlikte Irak Savaşı’nı başlatması ve Mayıs başında kazandığını ilanı, Irak’ın işgali; bütün dünyada savaşa karşı tepkiler sürerken, bu bağlamda AB içinde bir çatlak olması, işgal boyunca Irak’ta iç karışıklıklarının sürmesi, Kuzey Irak’ta yeni bir devlet oluşumu, FED’in kısa vadeli faizi %1’e indirip, büyüyen savaş harcamalarıyla dünyayı fon bolluğuna sokması; “yükselen Pazar” ülkelerine hızlı sermaye akışının başlamasıyla (başta Türkiye ve Brezilya) ekonomide geçici rahatlama yaşanması, büyüme hızının GOÜ’de hızlanması