Gelişmekte olan ülkeler (GOÜ) siyasi sistemlerini demokratik hale getirmeye çalışmakta olup, bu sistemle uyumlu olarak çalışan serbest piyasa ekonomisini benimsemektedirler. 1990’larla birlikte piyasa ekonomisine geçilirken hem büyük zorluklar hem de büyük fırsatlar doğmuştur. Daha önce sadece bir ülke, devletin hemen hemen ekonominin tüm yönlerini kontrol altına almış olduğu bir durumdan, tercihlere yönelik kararların piyasalar yolu ile oluştuğu bir duruma geçmek için planlı bir girişimde bulunmuştur. Ne var ki, 1990 sonrasında Sovyetler Birliği’nin de yıkılması ile birlikte daha önce planlı ekonomilere dayalı bir sistem benimsemiş olan demir perde ülkelerinde bu geçişler sıkça görülmüştür. Bu ülkeler özel sektör yatırımlarını özendirici her türlü önlemi almaktadır ve piyasalarını dış dünyaya açarak ekonomilerini liberal bir duruma getirmektedir.
Ülkeler, özellikle Globalleşme dediğimiz unsurun da ortaya çıkması ile hızlanan serbestleşme hareketleri doğrultusunda, serbest ticaret, gümrük engellerinin ortadan kalkması, faktör dolaşımlarının serbestleşmesi ve finansal piyasaların daha serbest hale getirilmesi gibi daha çok batı ekonomilerinin benimsemiş olduğu girişimlerde bulunmuşlardır. 1980 sonrası arz yönlü politikalara paralel olan liberal düşünce ve iki kutuplu dünya düzeninin ortadan kalkması bu rüzgara olumlu bir ivme kazandırmıştır. Finansal serbestleşme ile ilgili birçok tanım yapılmış olup bu tanımlar içerisinde aşağıda belirtmiş olduğumuz tanım, bu hareketlerin teknik anlamdaki hemen hemen tüm yönlerini ifade etmektedir.
Finansal krizlerin farklı coğrafyalarda ve farklı makroekonomik şartlarda ortaya çıkıyor olması ve dolayısıyla her bir krizin kendine özgü unsurlara sahip olması krizlerin öngörülememesine neden olmakta, ancak krizlerin nedenleri ne olursa olsun şaşırtıcı biçimde sonuçları aynı olmaktadır. Zira, milli gelirin düşmesi sonucu ülke ekonomisi fakirleşmekte , mali piyasalardaki dalgalanmaların artması sonucu da yatırımcılar zarar etmekte ve dolayısıyla işsizlik artmaktadır. Özellikle 1997 yılında meydana gelen Asya krizi ve ardından 1998 yılında yaşanan Rusya krizi sonrasında dünyada krizlere karşı yeni yaklaşımlar geliştirilmiş, uluslar arası mali sistemin istikrarının artırılması yolunda genel bir görüş birliğine varılmıştır. Bu yaklaşımların özünde küreselleşme sürecine yeniden güven sağlama amacı bulunmaktadır. Bu bağlamda, krizlerin tedavisi yerine, önlenmesi veya önlenemese dahi en az kayıpla aşılması ve yayılmaması konusunda çözüm önerileri ortaya konulmuştur.
Bu süreçte serbest piyasa ekonomisinin önündeki engellerin büyük bir kısmı ortadan kalkmıştır. Bu nedenle, ülkelerarası ticaret kolaylaşmış; ne var ki, ekonomik problemlerin ülkeden ülkeye geçmesi olarak tanımlanan “bulaşma etkisi” giderek artmış, ekonomik krizler daha kolay biçimde yayılma eğilimi göstermiştir. Doksanlı yılların ikinci yarısında ortaya çıkan Asya krizinin etki alanının neredeyse bölgenin tamamı olması bunun en tipik örneklerinden birini oluşturmaktadır. Bu dönemde globalleşmenin katı taraftarlarının bile bu olumsuz etkiyi göz ardı edemedikleri görülmüştür.
Diğer taraftan hedge işlemi ile birlikte bir ülkede riske edilen fonlar diğer ülkede garanti altına alınmaya çalışılmaktadır. Dolayısıyla proxy hedging[1], şokları da krizlerin yayılmasına katkı sağlamaktadır. Bunun sonucu olarak, krizde olan bir ülke ile doğrudan ilişkisi bulunmayan herhangi bir ülke bile kendini ciddi sorunların içinde bulabilmektedir. Doğu Asya ve Rusya’daki son krizler, bir mali krizin nasıl hızlı ve zorlayıcı bir biçimde patlak verebileceğini ortaya koymaktadır.
Dolayısıyla finansal kriz adını verdiğimiz kavram basit bir krizden öte anlamlar çıkartabileceğimiz bir süreci ifade etmektedir. Dolayısıyla bu sürecin dinamiklerinin ve içeriğinin anlaşılması özellikle gelişmekte olan ülkeler için hayati önem taşımaktadır.
[1] Belirli bir risk için direk olarak hedge yapmak yerine, finansal enstürmanların birbirleri ile fiyat ve oran olarak ilişkileri nispetinde hedge yapmaktır. Ülke paraları için çok kullanılan hedge işlemi budur.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder